یادداشت ، جمهوری ترکیه در کشاکش لاییسم و آکپارتی

به گزارش ایران 20 دانلود، در نود و ششمین سالگرد اعلان موجودیت نظام جمهوری ترکیه٬ شاهد آن هستیم که سیاست های حزب حاکم به شکل جدی بر ساختار سیاسی و اجتماعی سایه انداخته و کمالیسم٬ رنگ باخته است.

یادداشت ، جمهوری ترکیه در کشاکش لاییسم و آکپارتی

بهترین تجربه سفر را با تور ترکیه در خاطراتتان ثبت کنید.

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران٬ جنگ دنیای نخست٬ بسیاری از معادلات و موازنات دنیا و خاورمیانه را تغییر داد و به جرات می توان گفت هیچ کشور بزرگی در این منطقه از دنیا٬ به اندازه قلمرو امپراتوری عثمانی٬ تحت تاثیر آن جنگ تاریخی قرار نگرفت.

قلمرو بسیار گسترده حکومت عثمانی٬ چند تکه شد و در جغرافیای نسبتا محدودی که باقی مانده بود٬ یک ساختار جدید شکل گرفت و نود و شش سال پیش در چنین روزی٬ یکی از ژنرال های سپاه عثمانی به نام مصطفی کمال٬ در ترکیه٬ نخستین نظام جمهوری منطقه را تاسیس کرد.

ترکیه پس از مصطفی کمال

مصطفی کمال که بعدها لقب آتاتورک را برای خود انتخاب کرد٬ نمونه ای از یک رهبر نظامی دارای تفکری ناسیونالیست بود که کوشش می کرد در آن برهه از زمان٬ به سرعت٬ ترکیه را به غرب نزدیک کند و به زعم خود٬ این کشور را در ردیف یکی از کشورهای معاصر دنیا قرار دهد. او در این راستا٬ به اصل لاییسم بها داد و قرار بر این شد که یک حکومت مبتنی بر لاییسم بنا گردد٬ الفبای کشور تغییر داده گردد و همه چیز در خدمت هدف نوینی به نام ملت متعالی ترک قرار بگیرد.

با آن که در نخستین سخنرانی های آتاتورک٬ نشانه چندانی از اسلام ستیزی دیده نمی گردد٬ اما او در عمل و در نظام آموزشی و اجتماعی٬ از اصولی تبعیت کرد که اسلام و اسلام گرایان را به حاشیه راند و توجه به ارزش های غربی را به عنوان اولویت حیاتی کشور در نظر گرفت.

آتاتورک به مدت 15 سال٬ یعنی از 1923 تا 1938 در مقام ریاست جمهور و در یک ساختار تک حزبی٬ قدرت را در دست داشت و یار غار او عصمت اینونو نیز نخست وزیر بود. مرگ آتاتورک در سال 1938٬ اینونو را در کانون قدرت قرار داد. اما نه تنها عصمت اینونو٬ بلکه رهبران بعدی ترکیه همچون عدنان مندرس٬ سلیمان دمیرل٬ تورگوت اوزال٬ نجم الدین اربکان و دیگران٬ هیچکدام در قد و قامت رجب طیب اردوغان٬ از منظر تاریخی و نفوذ سیاسی و اجتماعی٬ در موقعیت رقابت با آتاتورک قرار نگرفتند.

پس از مرگ آتاتورک٬ اصولی همچون لاییسم و کمالیسم و یک قبضه شدن قدرت در دست نظامیان٬ به قوت خود باقی ماند و ترکیه تغییر چندانی نکرد. اما پس از کودتای 1980 میلادی و به دنبال میراثی که اوزال و اربکانت به وجود آوردند٬ زمینه آن فراهم شد که در قرن بیست و یکم و در دوران اقتدرا اردوغان٬ ترکیه راستا دیگری بپیماید. حالا در نود و ششمین سالگرد اعلان موجودیت نظام جمهوری ترکیه٬ شاهد آن هستیم که سیاست های حزب حاکم به شکل جدی بر ساختار سیاسی و اجتماعی سایه انداخته و کمالیسم٬ رنگ باخته است.

چه چیزی عوض شده است؟

بسیاری از مخالفین اردوغان٬ او را به نقض لاییسم متهم نموده و معتقدند که کشور را به شکل اسلامی اداره می نماید. حتی بعضی از مخالفین تندرو٬ در این راستا٬ کنایات متفاوتی بر زبان آورده و معتقدند که اردوغان در اداره کشور٬ لاییسم را فراموش نموده و از ایران تقلید می نماید. اما آیا چنین چیزی واقعیت دارد؟ خیر.

واقعیت این است که اردوغان و رفقای او همگی از زیر شنل تفکرات اسلامی اربکان و دیگر چهره های اسلامی بیرون آمده اند و بدون تردید اسلامی و اسلام گرا هستند٬ اما حکومت ترکیه را به شکل دینی اداره نمی نمایند. بلکه در مناسبات فرهنگی و اجتماعی٬ لاییسم را کنار زده و بر اساس اصول تربیتی و فکری خود عمل می نمایند و علاوه بر این٬ به قشر محافظه کار و اسلام گرای جامعه٬ بیش از دیگران اهمیت می دهند و در تمام حوزه های آموزشی٬ فرهنگی٬ استخدامی و غیره و ذالک٬ منافع این گروه را بر گروه های دیگر ترجیح می دهند. اینجاست که دو اتفاق بزرگ و مهم روی می دهند:

1.رفتار حزب عدالت و توسعه در این حوزه٬ موجب تشدید دوقطبی لاییست - محافظه کار می گردد و همچنان که در دوران اوج اقتدار کمالیست ها٬ اسلام گرایان٬ خود را همچون بخش به حاشیه رانده شده می دیدند٬ حالا این کمالیست های لاییک هستند که چنین حسی را تجربه می نمایند.

2.عدالت اجتماعی و فراگیر بودن دامنه خدمات دولت و حکومت به چالش کشیده می گردد و نمی توان از مفهوم حقوق شهروندی همسان دفاع کرد.

در حوزه های قضائی٬ آموزشی٬ اجتماعی٬ فرهنگی و استخدامی نیز تغییراتی روی داده که مجموعا به نفع اسلام گرایانی است که باید آنان را سرچشمه حمایت و جمعیت رای دهنده به حزب حاکم شناخت.

حالا اردوغان و تیم او٬ با صراحت تمام از افتخارات دوران حکومت عثمانی یاد می نمایند و حتی اگر از سوی مخالفین و منتقدین خود به ارتجاع متهم شوند٬ از بیان عواطف جانبدارانه خود در خصوص پادشاهان عثمانی ابا نمی نمایند ونه تنها سلسله عثمانی بلکه سلسله سلجوقیان را نیز مورد مدح و ستایش مداوم قرار می دهند و کوشش می نمایند که پروژه ها و بناهای نوین را به نام پادشاهان عثمانی نامگذاری نمایند و به موازات آن٬ در مدیریت حوزه های رسانه ای و سیاسی٬ به گونه ای عمل نمایند که رفته رفته نام آتاتورک در ترکیه کمرنگ تر و کمرنگ تر گردد.

ترکیه در آستانه یکصدسالگی

ترکیه روز به روز به تقویم 2023 میلادی و سالگرد یکصدمین سالگرد تاسیس نظام جمهوری٬ نزدیک و نزدیک تر می گردد اما حالا ترکیه در موقعیتی نیست که تمام اهداف سند 2023 به راحتی متحقق شوند. به ویژه در حوزه اقتصاد٬ مشکلاتی وجود دارد که بدون تردید٬ بخشی از این مشکلات٬ ریشه در عملکرد دولت و کابینه دارد.

ترکیه رد شرایط فعلی در معادلات منطقه و دنیا٬ یک کشور در حال توسعه و یک قدرت نسبی غیرقابل انکار است و در این بخش از دنیا٬ حرف هایی برای گفتن دارد. اما در عین حال٬ مشکلاتی نیز دارد. به عنوان مثال٬ در سالیان اخیر٬ تیم سیاست خارجی و دستگاه دیپلماسی ترگکیه٬ نتوانسته به گونه یا عمل کند که به شمار دسوتان ترکیه بیفزاید و دوستان قبلی را حفظ کند. بر عکس٬ در یک روند تصاعدی٬ به شمار منتقدین ترکیه افزوده شده است و این کشور در حوزه غرب٬ بخشی از روابط گرم و سودبخش خود را از دست داده است. علاوه بر این در داخل و در مسائلی همچون حقوق بشر٬ دموکراسی٬ آزادی بیان٬ حقوق اقلیت ها و قومیت ها٬ استقلال دستگاه قضا و تحمل احزاب مخالف٬ نقدها جدی به دولت وارد است و با وجوئد چند دهه تنش و درگیری٬ هنوز هم نتوانسته به معضل نمودها سرانجام دهد و پاسخ های قانع نماینده ای بهمطالبات علویان و دیگر قلیت ها بدهد. البته در همین حال٬ باید به نقاط ایجابی موفقیت های دولت فعلی ترکیه نیز اشاره نمود. دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه٬ با وجود تمام کاستی ها٬ توانسته است نمونه ای نسبتا قابل قبول از خدمات دولت کارآمد محافظه کار را به نمایش بگذارد و به گونه ای عمل کند که هنوز هم پس از 17 سال٬ آلترناتیو جدی برای این دولت و تیم اجرایی کشور٬ وجود ندارد و شواهد نشان می دهد که فعلا٬ میراث جمهوری آتاتورک٬ در دست محافظه کاران خواهد ماند و نه در اختیار کمالیست ها.

منبع: خبرگزاری تسنیم
انتشار: 25 آذر 1398 بروزرسانی: 19 مهر 1399 گردآورنده: iran20download.ir شناسه مطلب: 507

به "یادداشت ، جمهوری ترکیه در کشاکش لاییسم و آکپارتی" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "یادداشت ، جمهوری ترکیه در کشاکش لاییسم و آکپارتی"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید