مصرف زیاد ویتامین B6 می تواند مسمومیت ایجاد کند
به گزارش ایران 20 دانلود، میزان مصرف ویتامین - بدون اندیکاسیون واقعی علمی- در کشور ما بسیار زیاد است و به هر بهانه ای مردم قرص و آمپول تقویتی مصرف می نمایند. در حالی که ممکن است تصور کنید مصرف زیاد ویتامین بی خطر است، اما در عمل این طور نیست. از جمله در خصوص ویتامین B6.
در هفته های اخیر، گزارش هایی درباره عوارض جدی ناشی از مصرف مکمل های ویتامین B6 منتشر شده است. این ویتامین که به نام پیریدوکسین (pyridoxine) نیز شناخته می گردد، اگر بیش از حد مصرف گردد، می تواند به آسیب عصبی منجر گردد و علائمی مانند بی حسی، گزگز، ضعف عضلانی و مسائل حرکتی ایجاد کند. بعضی از افرادی که دچار این عوارض شده اند، حتی از وجود ویتامین B6 در مکمل هایی که مصرف می کردند، اطلاع نداشتند.
اما ویتامین B6 دقیقاً چیست؟ از کجا تأمین می گردد؟ چقدر از آن را باید مصرف کنیم؟ و چه اندازه از آن می تواند سمی باشد؟ اگر شما هم مکمل های ویتامین مصرف می کنید یا علاقه مند به اطلاعات علمی در خصوص تأثیرات مواد مغذی هستید، در این مقاله به تمامی این پرسش ها پاسخ خواهیم داد.
ویتامین B6 چیست و چرا مهم است؟
ویتامین B6 مجموعه ای از شش ترکیب شیمیایی مشابه است که بدن برای عملکرد طبیعی خود به آن احتیاج دارد اما قادر به فراوری آن نیست. به همین خاطر، این ویتامین باید به وسیله رژیم غذایی یا مکمل ها تأمین گردد.
ویتامین B6 در واقع یک ترکیب واحد نیست بلکه از شش فرم شیمیایی مختلف تشکیل شده که همگی ویژگی های مشابهی دارند و بدن می تواند آن ها را به شکل فعال تبدیل کند.
این شش فرم شامل موارد زیر هستند:
- پیریدوکسین (Pyridoxine) - رایج ترین شکل در مکمل ها و گیاهان
- پیریدوکسال (Pyridoxal) - شکلی که در گوشت و ماهی یافت می گردد
- پیریدوکسامین (Pyridoxamine) - در غذاهای حیوانی مثل گوشت وجود دارد
- فسفات پیریدوکسین (Pyridoxine-5′-phosphate - PNP)
- فسفات پیریدوکسال (Pyridoxal-5′-phosphate - PLP) - این همان شکل فعال و مفید برای بدن است
- فسفات پیریدوکسامین (Pyridoxamine-5′-phosphate - PMP)
از بین این شش نوع، تنها فرم PLP (پیریدوکسال-5-فسفات) مستقیماً به وسیله بدن استفاده می گردد. وقتی شما ویتامین B6 را از غذا یا مکمل دریافت می کنید، بدن آن را در کبد به PLP تبدیل می نماید تا بتواند برای عملنمودهای مختلف بدن مفید باشد.
اندازه احتیاج روزانه به ویتامین B6 بر اساس سن و شرایط افراد فرق دارد:
✅ بزرگسالان 19 تا 50 سال: روزانه 1.3 میلی گرم
✅ افراد بالای 50 سال: مردان 1.7 میلی گرم، زنان 1.5 میلی گرم
✅ زنان باردار و شیرده: 1.9 میلی گرم
اغلب افراد این اندازه را به وسیله مواد غذایی طبیعی دریافت می نمایند و احتیاجی به مصرف مکمل ندارند.
منابع غذایی ویتامین B6 شامل:
✔ محصولات حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم مرغ و لبنیات
✔ سبزیجات برگ دار مانند اسفناج و کلم
✔ میوه ها مثل موز و آووکادو
✔ غلات کامل، حبوبات و آجیل مانند عدس، لوبیا، بادام زمینی و تخمه آفتابگردان
با این حال، همان طور که در بالا اشاره شد، ویتامین B6 موجود در غذاها به شکل غیرفعال است. بدن برای استفاده از آن، باید آن را در کبد به ترکیب فعال پیریدوکسال-5-فسفات (pyridoxal-5′-phosphate - PLP) تبدیل کند.
در این فرم، ویتامین B6 نقش بسیار مهمی در بیش از 140 واکنش شیمیایی در بدن ایفا می نماید، از جمله:
✅ فراوری و تجزیه پروتئین ها برای رشد و ترمیم سلول ها
✅ ساخت گلبول های قرمز و جلوگیری از کم خونی
✅ تنظیم قند خون و یاری به کنترل دیابت
✅ حمایت از عملکرد مغز و بهبود خلق وخو
✅ تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب
بعلاوه بعضی تحقیقات نشان داده اند که ویتامین B6 می تواند به کاهش خطر ابتلا به بعضی سرطان ها یاری کند.
آیا ویتامین B6 می تواند سمی باشد؟
به طور کلی، مسمومیت با ویتامین B6 بسیار نادر است و معمولاً ناشی از مصرف مکمل های دوز بالا می باشد، نه به وسیله رژیم غذایی.
همه ویتامین های گروه B محلول در آب هستند، به این معنی که اندازه اضافی آن ها به وسیله ادرار دفع می گردد و در بدن تجمع پیدا نمی نماید. با این حال، در بعضی افراد، مصرف زیاد این ویتامین می تواند منجر به آسیب عصبی دائمی گردد.
مسمومیت با ویتامین B6 معمولاً باعث ایجاد نوروپاتی محیطی (peripheral neuropathy) می گردد. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که اعصاب حسی (که اطلاعات را از اندام ها به مغز و نخاع ارسال می نمایند) آسیب ببینند.
✅ علائم اصلی مسمومیت با ویتامین B6 شامل:
- گزگز، بی حسی و مورمور شدن دست و پا
- ضعف عضلانی و مشکل در راه رفتن و تعادل
- درد های عصبی بدون دلیل تعیین
- در موارد شدید، از دست دادن کنترل عضلات
تحقیقات نشان داده اند که قطع مصرف مکمل، ممکن است علائم را بهبود ببخشد، اما در بعضی موارد، آسیب عصبی غیرقابل برگشت است.
چقدر ویتامین B6 بیش از حد است؟
تا سال 2022، تنها مکمل هایی که بیش از 50 میلی گرم ویتامین B6 داشتند، ملزم به نمایش هشدارهای مربوط به نوروپاتی بودند. اما با توجه به افزایش موارد مسمومیت، سازمان های نظارتی، قوانین جدیدی را اجرا کردند:
✔ حد مجاز ویتامین B6 در مکمل ها از 200 میلی گرم به 100 میلی گرم کاهش یافت
✔ مکمل هایی با بیش از 10 میلی گرم B6 باید هشدارهای ایمنی داشته باشند
این تغییرات پس از دریافت 32 گزارش از آسیب های عصبی ناشی از مصرف این ویتامین اعمال شد. نکته جالب این است که دو سوم این افراد، کمتر از 50 میلی گرم ویتامین B6 مصرف نموده بودند، اما باز هم دچار مسائل عصبی شدند.
دانشمندان هنوز دقیقاً نمی دانند چرا بعضی افراد حتی با دوزهای پایین دچار مسمومیت می شوند. ممکن است دلایل ژنتیکی، بیماری های زمینه ای یا اشکال مختلف این ویتامین در بدن تأثیرگذار باشند.
چگونه از خود محافظت کنیم؟
✔ برچسب مکمل ها را با دقت آنالیز کنید: بسیاری از مکمل ها، حتی آن هایی که به عنوان منیزیم (magnesium) یا روی (zinc) به فروش می رسند، دارای ویتامین B6 هستند.
✔ اگر چند مکمل مصرف می کنید، مراقب باشید: مصرف هم زمان مولتی ویتامین، مکمل منیزیم و مکمل روی، می تواند دوز ویتامین B6 را در بدن شما به سطح خطرناکی برساند.
✔ به علائم اولیه مسمومیت توجه کنید: اگر احساس گزگز، بی حسی یا ضعف عضلانی داشتید، ممکن است نشانه ای از نوروپاتی محیطی باشد.
✔ با پزشک یا داروساز مشورت کنید: اگر قصد دارید مکمل جدیدی مصرف کنید، ابتدا با یک متخصص صحبت کنید.
نتیجه گیری: ویتامین مفید، اما نه بیش از حد
ویتامین B6 برای سلامت بدن لازم است و نقش مهمی در عملکرد سیستم عصبی، متابولیسم و ایمنی ایفا می نماید. اما مصرف بیش از حد آن می تواند خطرناک باشد و باعث آسیب های عصبی دائمی گردد.
در بیشتر موارد، افراد به وسیله رژیم غذایی به اندازه کافی B6 دریافت می نمایند و احتیاجی به مصرف مکمل ندارند. اگر مکمل مصرف می کنید، برچسب آن را با دقت آنالیز کنید و در صورت مشاهده علائم مشکوک، بلافاصله با پزشک مشورت کنید.
برای مطالعه بیشتر
مطلب مرتبط:
مصرف بی رویه ویتامین ها و ریزمغذی ها: واقعیت یا وسواس؟
منبع: یک پزشک