تخریب سد، راهکار اروپا برای حفظ محیط زیست - ایران 20 دانلود

بشر برای هزاران سال است که از سدها برای منحرف کردن دریاچه ها، رودخانه ها، آبیاری، تامین انرژی و مزایای دیگری استفاده می نماید.

سوابق تاریخی نشان می دهد، اولین سدها در مصر باستان، ساخته شدند که حدود 2950 سال قبل از میلاد بوده است.

سدها باعث می شوند تا زیستگاه های ماهیان بومی و حیوانات وحشی در معرض تهدید قرار گیرند.

مزایای سدها، آبیاری، فراوری برق، تامین آب آشامیدنی شهرها و روستاهاست اما سدسازی معایبی نیز دارد.

با سدسازی آب در حال گردش راکد می گردد و ماهی ها مانند گذشته قادر به مهاجرت نیستند و همین عاملی برای کاهش جمعیت آنها خواهد بود. این موضوع در دهه های اخیر بسیار مشاهده شده است.

بیشتر دانشمندان از فرایند حذف سدها استقبال می نمایند، اما برخی خواهان تحقیق و آنالیز بیشتر درباره اثرات زیان بار احتمالی آن هستند.

در بسیاری از نقاط اروپا، برای محافظت از محیط زیست، سدها تخریب می شوند

سد Yecla de Yeltes در غرب اسپانیا به مدت نیم قرن، آب آشامیدنی جوامع محلی را تامین می کرد، اما پروژه های جدید این سد را منسوخ بیان کرد و تخریب این سد نقطه عطفی در جهت احیاء رودخانه های این قاره در نظر گرفته شد.

جرون ون هرک، مدیر پروژه تخریب سدها، اظهار کرد: سدها ویژگی های طبیعی سیستم رودخانه را تغییر می دهند و حذف آنها ترمیمی برای رودخانه ها محسوب می گردد.

رودهای طولانی که از مکانی به مکان دیگر جریان دارند، به مجموعه ای از حوضچه ها تبدیل می شوند و مانع از مهاجرت ماهیان برای رسیدن به مناطقی برای تخم ریزی می گردد. البته سدهای موجود می توانند به جلوگیری از گسترش گونه های تهاجمی مانند خرچنگ یاری نمایند.

طی 20 تا 25 سال گذشته، حداقل 5000 سد کوچک، سرریز و کالورت(زیرآبگذر) از رودخانه های فرانسه، سوئد، فنلاند، اسپانیا و انگلستان برداشته شده است.

لورا وایلدمن، محقق این تحقیقات اظهار کرد: در ایالات متحده، حدود 1200 سد در دهه های اخیر به دلیل کاهش تأثیرات منفی بر اکوسیستم های محلی تخریب شدند.

کارشناسان خاطرنشان کردند: برای کاهش تأثیرات منفی تخریب سدها، پروژه های بازسازی باید تحت نظارت قرار گیرند.

تعدادی از سدهای کوچک در هلند، دانمارک و اسپانیا نیز تخریب می شوند.

دانشمندان فرانسوی قصد دارند تا تأثیرات حذف سدهای بزرگ (35 و 15 متری) را در منطقه نورماندی فرانسه را آنالیز نمایند.

البته گفتنی است، همان طور که سدهای قدیمی تخریب می شوند، سدهای جدیدی در مکان های دیگر ساخته می شوند که می تواند تهدیدی برای بسیاری از آخرین رودخانه های دست نخورده دنیا باشد.

در تخریب سدها باید به این نکته توجه کرد که سدهای تاریخی باید به عنوان میراث فرهنگی حفظ شوند.

احیاء رودخانه های اروپا با حذف سدها

گروهی از محققان خواهان تخریب ده ها هزار سد در سراسر اروپا برای حفظ محیط زیست هستند، اما آیا این موضوع می تواند راهکار این مشکل باشد و تا چه اندازه امکان پذیر است؟

بر اساس جدیدترین گزارش آژانس محیط زیست اروپا معین شد، 60 درصد از آب های سطحی اروپا در شرایط نامساعد محیطی قرار دارند.

برخی از سازمان های خصوصی بر این باورند که ساختار سدها نه تنها به محیط زیست آسیب می رسانند، بلکه نگهداری از آنها نیز هزینه دارد و به همین دلیل خواهان حذف آنها شدند.

تأثیر سدها بر حیات وحش

بر اساس آمار صندوق دنیای طبیعت (WWF) و بنیاد دنیای مهاجرت ماهی ها، اکنون کمتر از یک درصد رودخانه های اروپا آزادانه جریان دارند، اما زمانی که جانوران آبزی نتوانند از مسیری خود را به مناطق معینی برسانند و با موانع روبرو شوند، فراوریمثل آنها مختل می گردد.

در حال حاضر، چندین گونه ماهی، ازجمله ماهی قزل آلا و ماهیان خاویاری، در برخی از کشورها به طور کامل ناپدیدشده اند و مهمترین تأثیر آن بر شرایط معیشت ماهیگیران است.

طبیعت وحشی کنار رودخانه های اروپا در طولانی مدت کاهش یافته است.

تأثیر سد بر کیفیت خاک

علاوه بر حیات وحش، سدها بر کیفیت خاک نیز تأثیر دارند. رسوبات و سایر مواد مغذی در سازه ها گیر می نمایند و باعث می شوند تا رسوب کمتری به دلتای رودخانه برساند. برای انتقال رسوبات به پایین رودخانه احتیاج به جریان شدید آب است.رسوب در سدها و جریان بیش ازاندازه منجر به فرسایش در رودخانه می گردد.

محققان بر این باورند که تخریب سدها می تواند فرصتی به طبیعت برای بازیابی بدهد، اما باید برای حذف هر یک مورد، آنالیز های لازم انجام گردد، برای مثال، در آلمان، تراکم جمعیت در حومه شهرهایی که سدها در آن قرار دارند به حدی زیاد است که نمی توان بدون برنامه ریزی و محاسبه دقیق، سازه ها را به سادگی حذف کرد تا اختلال در اقتصاد منطقه به حداقل برسد.

نبود آماری دقیق برای سدها

تنها در آلمان 300 سد با ارتفاع بیش از 15 متر و تعداد بی شماری سازه کوچک تر از سه متر ارتفاع وجود دارد. بااین حال، دولت فدرال، آمار دقیقی از تعداد سازه ها یا مکان های دقیق آنها ندارد.

عدم ثبت این موارد درباره زیرساخت های آبی می تواند مسائلی در سراسر اتحادیه اروپا ایجاد کند، زیرا برخی از سدها بیش از 100 سال قدمت دارند و شکستن آنها می تواند مسائل بسیاری ایجاد کند.

البته این اولین بار نیست که اتحادیه اروپا، در جهت حذف سدهای قدیمی گام برداشته است، در حدود 20 تا 25 سال گذشته، در حدود 3450 سد کوچک و سازهای مرتبط با آن در سوئد، اسپانیا، پرتغال، ایالات متحده، فرانسه و سوئیس تخریب شدند. همچنین در دو دهه گذشته بیش از 1200 سد از رودخانه های امریکا نیز تخریب شده که تنها 86 مورد از آنها در سال 2017 بوده است.

تأثیر منفی تخریب سدها در برخی مناطق

حذف سد نمی تواند فقط تأثیرات مثبت داشته باشد و باید قبل از تخریب آن، تمامی موارد مرتبط با آن آنالیز گردد، زیرا از بین بردن برخی از سدها منجر به افزایش خطر سیل بیشتر برای شهرها و روستاهای پایین دست می گردد.

ایجاد رسوب در مناطق بالاتر از سدها نیز می تواند مشکل ساز باشد و برداشتن سد و حرکت رسوبات منجر به گرفتگی آبشش ماهی ها با رسوب و از بین رفتن آنها خواهد شد.

نتایج آنالیز ها حاکی از آن است، زمانی که اروپا در حال تخریب سدهاست، ابتکارات مرتبط با سدسازی، تصاویر متضادی در اروپا ارائه می نماید که می تواند هزاران سد جدید آبی در سراسر این قاره را پدید آورد.

سدها و تغییر ویژگی های طبیعی سیستم رودخانه

هند، سومین کشور بزرگ سازنده سد در دنیا پس از چین و ایالات متحده، دارای بیش از 5000 سد بزرگ است.

در چند دهه گذشته در هندوستان درگیری هایی به دلیل سهم آب اتفاق افتاده است و ایالت ها به دلیل سدسازی رودخانه ها و کاهش سهم آب مشاجره داشتند.

ثابت شده است که ازنظر زیست محیطی، تخریب سدها، کارآمدترین و مقرون به صرفه ترین اقدامات برای احیاء رودخانه است.

آبگیری مجدد رودخانه ها به وسیله حذف سد

هزاران سد و موانع دیگر ساخته شده توسط انسان، آبراه های دنیا را قطعه قطعه نموده است، حذف آنها که اکنون با سرعت بیشتری در بسیاری از کشورهای اروپایی در حال اجرا است، بهترین راه برای احیاء رودخانه ها و اقتصادهای محلی است.

منابع:

nature.com

dw.com

damremoval.eu

realclearscience.com

downtoearth.org.in

Rewilding Europe | Making Europe a Wilder Place