برای پرورش تفکر خلاق باید اجازه دهید متفاوت باشید - ایران 20 دانلود

این کتاب را جواد فقیهی پور، میثم کشاورز و حامد جنتی، به صورت مشترک، تألیف و تدوین، و آن را در 170 صفحه با قطع وزیری منتشر نموده اند.

جواد فقیهی پور دانش آموخته مقطع دکتری منابع انسانی از دانشگاه تهران، مشاور و مدرس در حوزه رفتارشناسی، رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی و مؤلف بیش از 70 اسم کتاب در حوزه رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی است.

میثم کشاورز دانش آموخته دکتری عمومی دامپزشکی، کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار در گرایش استراتژی و دانش پذیر مدیریت عالی کسب و کار؛ نویسنده 32 اسم مقاله فارسی و 12 اسم مقاله انگلیسی در مجلات معتبر علمی پژوهشی و مولف 4 اسم کتاب پاتولوژی در حوزه پزشکی-دامپزشکی، بیش از 11 اسم کتاب در حوزه مدیریت است.

حامد جنتی هم دانشجوی دکترای مدیریت کسب و کار در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران و مؤلف کتاب آنچه یک خواننده پاپ باید بداند، هوش نگرشی، برندینگ شخصی هنرمندان و مدیر و مدرس آموزشگاه آواز پارت، مدیرعامل موسسه فرهنگی هنری نوای سرزمین پارت است.

به بهانه انتشار این کتاب، با مؤلفان این اثر درباره مفهوم تفکر خلاق، مهارت های مرتبط با خلاقیت، راه چارههای بهبود خلاقیت و نوآوری و موارد مرتبط به تناسب به گفت وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می گذرد.

کتاب تفکر خلاق ضمن ارائه تعاریفی از خلاقیت و نوآوری؛ از مراحل و مهارت تفکر خلاق و ویژگی های آن می گوید. کمی درباره کتاب و فرایند چاپ آن بگویید.

میثم کشاورز: این کتاب با ایده و طراحی آقای دکتر فقیهی پور و با همکاری بنده و آقای حامد جنتی با هدف نشر دانش روز جهان در زمینه خلاقیت در کشور جمع آوری،ترجمه و تالیف شد و در اردیبهشت 1400 به وسیله انتشارات دارالفنون به چاپ رسید . احتیاج سنجی برای تالیف این کتاب، برمبنای اهمیت خلاقیت و تکفر خلاق برای حل مسائل شخصی و سازمانی و احتیاج به نگرش و رویکردی متفاوت در مواجهه با مسائل انجام گرفت.

جواد فقیهی پور: خلاقیت یکی از مهمترین فاکتورهای یک سازمان پیشرو در کسب و کار و یک زندگی شخصی پیروز است. به طور خلاقانه تفکر کردن و تماشا مسائل مختلف از زاویه های متفاوت،تجزیه کردن مسائل به اجزاء کوچک تر و تحلیل آنها و راه چارههایی برای افزایش خلاقیت فردی و گروهی از مباحث مهم مطرح شده در این کتاب است. به طور کلی ماه در پی منابع روز و مباحث منابع انسانی متناسب با دانش روز هستیم تا آن ها را در اختیار مخاطبان کشورمان قرار دهیم و تا به امروز آثار مختلفی را منتشر و یا در حال آماده سازی برای انتشار داریم.

به باور شما خلاقیت و مهارت های مرتبط با خلاقیت و موانع نگرشی خلاقیت چیست؟

فقیهی پور: خلاقیت؛ توانایی تفکر در خصوص یک وظیفه سخت یا یک مسئله به روشی نو یا فرق دارد. به عبارت دیگر، خلاقیت توانایی استفاده از تخیل برای فراوری ایده های نو است. خلاقیت شما را قادر می سازد مسائل پیچیده ای را حل کنید و یا روش های جالبی برای تحقق وظایف پیدا کنید. اگر خلاق باشید از دیدگاه منحصر به فردی به مسائل نگاه می کنید. چندین نوع مهارت مرتبط با خلاقیت وجود دارد که می توانید برای خلاقیت بیشتر در محیط کار آنها را تمرین کنید و اگر به صورت ترکیبی استفاده شوند، می توانند برای یاری به تفکر متفاوت درباره یک مسئله یا وظیفه سخت موثر باشند که مهارت های مرتبط با خلاقیت عبارتند از ایجاد ارتباط، پرسشگری، مشاهده گری، شبکه سازی و علاقه مندی به کسب تجربه است.

حامد جنتی: جا دارد اضافه کنم که نگرش های منفی که مانع خلاقیت می شوند هم 5 مورد هستند. اول ترس از پیش آمدن یا مواجهه با یک مسئله است. واکنش به یک مسئله، اغلب مسئله ای بزرگتر از خود مسئله است. بسیاری از افراد سریعا از مسائل اجتناب و یا آن ها را انکار می نمایند. دوم این تصور که نمی توان انجام داد؛ این نگرش در واقع تسلیم شدن قبل از نبرد است. نکته سوم اینکه برخی افراد فکر می نمایند یک مسئله حتما باید به وسیله یک متخصص حل شود زیرا خود را به میزان کافی هوشمند و متخصص نمی دانند؛ می دانیم که برادران رایت مکانیک دوچرخه بودند نه متخصص هواپیما. نگرش چهارم هم گویای این مسئله است که برخی افراد خود را خلاق نمی دانند، اما باید بدانیم که همه ما تا حدودی خلاق هستیم و در نهایت و پنجم و ششم، ترس از افکار مردم درباره خودمان و ترس از شکست است.

با توجه به مواردی که اشاره نمودید؛ در این میان راه چارههای بهبود خلاقیت و نوآوری چه مواردی است؟

جنتی: در مرحله اول باید بدانیم که چگونه می توانیم خلاق باشیم؛ چون خلاقیت مهارتی است که با اختصاص زمان، آموزش و کوشش می توان آن را کسب کرد. زمینه های زیادی وجود دارد که می توانید برای بهبود خلاقیت کلی خود روی آنها تمرکز کنید. به تمرینات خلاقانه مانند خواندن، نوشتن و گوش دادن به موسیقی بپردازید تا خلاقیت شما بیشتر شود.

فقیهی پور: در کتاب تفکر خلاق چند روش برای ایجاد و بهبود خلاقیت در زمینه های مختلف آورده شده است. به اسم مثال به چالش کشیدن خود با تمرینات خلاقانه مانند دودلینگ، نوشتن داستانک، گوش کردن به موسیقی، درست کردن کار دستی، انجام بازی های ویدئویی، خواندن بیشتر به اسم روش دوم، توسعه دانش پیشنهاد شده است. توسعه دانش می تواند به وسیله توسعه تخصص، قرار دادن خود در معرض تجربیات نو، بچگانه رفتار و بازی کردن، به اشتراک گذاشتن دانش خود با دیگران، ترغیب خود برای اندیشیدن به ایده های نو و طوفان فکری تحقق یابد. بعلاوه روش سوم، تغییر سبک زندگی است که با جزئیات و با ارائه راه چارههای عملی در کتاب توضیح داده شده است.

در بخشی از کتاب اشاره نموده اید که ارتباط با سایر افراد خلاق موثر است. این تاثیر چگونه شکل می گیرد؟

کشاورز: در کتاب در چند مرحله معاشرت با افراد مختلف مورد تاکید قرار گرفته است.خلاقیت می تواند مسری باشد. بنابراین دوست شدن با افرادی که در یک زمینه خلاق کار می نمایند یا در پی تفریح های خلاقانه می فرایند می تواند ارزشمند باشد. شایسته است در رویدادها شرکت کنید یا به گروه هایی بپیوندید که فرصت ملاقات با چنین افرادی را داشته باشید. بعلاوه می توانید با شرکت در افتتاحیه ها یا شرکت در کلاس های نقاشی یا طراحی، هنرمندان و نقاشان را جستجو کنید؛ زیرا خلاقیت بخش جدانشدنی از هنر است. می توانید با شرکت در یک دوره عکاسی یا بازدید از نمایشگاه های عکاسی، با عکاسان ملاقات کنید و هم با شرکت در سمینارهای نویسندگی یا کتاب خوانی با نویسندگان در ارتباط باشید و در آخر در پی گروه های آنلاین باشید که با علایق شما مطابقت دارند. انسان ها حیواناتی اجتماعی هستند؛ وقتی دیگران الهام می گیرند شما هم الهام خواهید گرفت و هنگامی که با افراد خلاق کار می کنید یا رابطه دوستی برقرار می کنید، خلاقیت شما افزایش می یابد.

در راستا تبیین مفهوم تفکر خلاق به بلوک های ذهنی در تفکر خلاق اشاره داشته اید. این بلوک ها چه هستند و تاثیر و کارکرد آن ها چیست؟

فقیهی پور: تعصب، تثبیت کارکردی، درماندگی آموخته شده و بلوک های روان شناختی، چهار بلوک ذهنی تفکر خلاق است. به طور معمول هرچه مسن تر می شویم ایده های از پیش مشخص شده تری درباره مسائل داریم. این پیش فرض ها معمولا مانع از آن می شوند که فراتر از آنچه ممکن است می دانیم یا باور داریم، ببینیم. به این خطا تعصب گفته می شود. تعصب ها مانع از پذیرش تغییر و پیشرفت می شوند. تثبیت کارکردی را می توان چنین اعلام کرد که گاهی اوقات ما آغاز به تماشا یک موضوع فقط از منظر نام آن می کنیم و نه از نظر کاری که می تواند انجام دهد. مثلا یک وسیله را برای تمیز کردن کف اتاق در نظر می گیریم و فکر نمی کنیم که ممکن است برای پاکسازی تار عنکبوت از سقف یا شستن ماشین هم مفید باشد. درماندگی آموخته شده هم یعنی اینکه احساس می کنید که برای انجام یک کار ابزار، دانش و توانایی لازم را ندارید. بنابراین ممکن است برای انجام آن کار کوشش نکنید که این یک اشتباه است. بلوک های روانشناختی هم فقط به این علت ایجاد می شوند که یک کار به ظاهر خوب یا درست به نظر نمی رسد مانع از انجام آن می شوند. مثلا خوردن مارمولک و ملخ عالی به نظر نمی رسد، اما اگر شما را در بیابان زنده نگه دارد، راه چاره خوبی است.

از جمله مفاهیمی که در کنار تفکر خلاق به آن توجه نشان داده اید، مفهوم تفکر نوآورانه است. این مفهوم دقیقا به چه معنی است و راه چارههای توسعه و بهبود آن چیست؟

جنتی: بیشتر افراد خلاقیت را با کارهای هنری مانند نوشتن رمان، نقاشی یک تصویر یا آهنگ سازی یک قطعه موسیقی مرتبط می دانند؛ درحالی که همه این اقدامات خلاقانه هستند، اما همه متفکران خلاق، هنرمند نیستند. بسیاری از مشاغل در جهانی کسب و کار و علم احتیاج به تفکر خلاق دارند. خلاقیت به معنای ساده یعنی اینکه بتوانید چیز نوی ارائه دهید. بنابراین تفکر خلاق توانایی در نظر گرفتن یک چیز، به روشی نو است. در بیشتر صنایع کارفرمایان به طور معمول کارکنانی می خواهند که بتوانند خلاقانه تفکر نمایند و دیدگاه های نوی را در محیط کار ارائه دهند. نوآوری مرحله بعد از تفکر خلاق است. وقتی راه چاره نوی خارج از چهارچوب های متعارف به وسیله یک فرد خلاق فراوری شد، تفکر نوآورانه آن را به اجرا می گذارد و راه چارههای تحقق آن خلاقیت را تبیین می نماید.

به گمانم تفکر واگرا هم از جمله مواردی است که امروزه درباره آن بحث می شود و مفهومی کاربردی است؛ تعریف شما از این نوع تفکر چیست و برای تقویتش باید چه کنیم؟

کشاورز: تفکر واگرا نوعی تفکر خلاق است. بنابراین با استفاده از ذهنیت خارج از چهارچوب، مسئله ای را آنالیز می نماید. تفکر واگرا یک فرآیند فکری است برای فراوری ایده های خلاقانه استفاده می شود. تفکر واگرا جستجو و در نظر گرفتن روش های نو و متفاوت، فرصت های نو و متفاوت، ایده های نو و متفاوت را هم تشویق می نماید. به اسم مثال به جای جایگزینی پاسخ به شرایط موجود یا بدون جواب گذاشتن آن می توانید پرسش را با پرسیدن اگر من این روش را امتحان کنم چه؟ پاسخ دهید. تفکر واگرا قسمت های مختلف یک موضوع را آنالیز می نماید و سپس یاری می نماید تا چندین فرصت برای حل آن در یک بازه زمانی کوتاه تدوین کنید. درواقع تفکر واگرا موضوع مورد نظر را به نوعی تجزیه و سپس تحلیل می نماید. برای تحریک تفکر واگرا می توان نحوه تفکر و مدیتیشن را آموخت، خود را مجبور به تماشا با دیدگاه های غیرمعمول کرد و نحوه بیان پرسش را آموخت. تفکر واگرا صرفا یافتن پاسخ نیست بلکه پرسش برای رسیدن به آن پاسخ و بیان پرسش هایی مناسب است.

تمرکز کتاب همانطور که از نامش پیداست، بر محور خلاقانه اندیشیدن است. ورود به فضای خلاقانه چگونه ممکن است؟

فقیهی پور: برای ورود به فضای خلاقانه به خودتان اجازه دهید متفاوت باشید؛ حتی اگر بلافاصله پذیرفته نشوید. به عبارت دیگر، متفاوت از آنچه نرمال تلقی می شود، باشید. از پرسیدن و بیان نظرات خود نترسید. هر روز زمانی را به خلاقیت اختصاص دهید. خلاقیت یک موضوع ذاتی نیست. چیزی است که می توانید هر روز یاد بگیرید و آموزش ببینید. هیچ رمان نویس، نقاش، فیلمساز یا موسیقیدانی، صرفا با نشستن و اجازه دادن به جریان ایده ها به پیروزیت نرسیده است. آن ها کار می کردند، کار خود را یاد می گرفتند و هر روز ایده های خلاقانه ارائه می دادند. ایده های خلاقانه فقط در حین کار خلاقانه به وجود می آیند؛ بنابراین دست به کار شوید. کنجکاو باشید. استراحت، غذا و آب کافی داشته باشید. آرام باشید. هر دقیقه و هر روز نمی توانید ایده های خلاقانه ای داشته باشید و هیچ وقت نخواهید که به زور ایده های خلاق ارائه دهید. در مجموع موارد بسیار دیگری در خصوص پرسش شما در کتاب آورده و توضیح داده شده است.

یکی از نکات جالب توجه در کتاب، گره خوردن تفکر خلاق با بازی است. کمی هم درباره فعالیت ها و بازی های تفکر خلاق بگویید.

جنتی: بازی ها بهانه جمع کردن افراد یک تیم خلاق در کنار هم و استفاده از ایده های آنهاست. در کتاب تفکر خلاق، بازی هایی برای تیم سازی آورده شده که تمرین هایی است که برای تیم های غیرخلاق هم عالی هستند. اغلب اوقات خلاقیت در هریک از افراد خفته و دست نخورده است. این بازی ها در این بخش کتاب برای بیدار کردن روحیه خلاقیت آورده شده است و به بداهه سازی تاکید دارند که در فصل سوم، 27 بازی خلاقانه تیمی آورده شده است.

کتاب با دو مفهوم کمتر شنیده شده تفکر جانبی و تفکر طراحی سرانجام می پذیرد؛ این مفاهم چه هستند؟

کشاورز: تفکر جانبی به معنای داشتن رویکرد خلاقانه نسبت به یک مسئله یا چالش است. اساسا تفکر جانبی به معنای توانایی تفکر خلاقانه یا تفکر خارج از چهارچوب به منظور حل یک مسئله می باشد و معمولا تفکر منطقی برای حل مسائل ساده و قابل فهم استفاده می شود. با این وجود تفکر جانبی،به منظور یافتن پاسخ هایی که بلافاصله دیده نمی شوند از دیدگاه جانبی به مسائل نگاه می نماید. تفکر طراحی هم یک رویکرد انسان محور به نوآوری است که از جعبه ابزار طراحان برای ادغام احتیاجهای افراد،امکانات فناوری و الزامات پیروزیت در کسب و کار ناشی می شود. منشا تفکر طراحی به سال 1919 برمی شود؛ یک معمار آلمانی مدرسه ای بنام مدرسه صنایع دستی، طراحی،هنر و معماری باوهاوس را ایجاد کرد و این مدرسه آغاز به ایجاد بسیاری از پویایی هایی کرد که امروزه در طراحی تفکر استفاده می شود. نظیر کار تیمی،حذف سلسله مراتب درفرآیند نوآوری و رویکرد پروژه مبتنی بر احتیاجهای کاربر را می توان اشاره نمود.